Onderwerp:
Op 11 oktober 2011 organiseert het Nederlandstalig Platform voor Survey Onderzoek een symposium over
verborgen populaties.
Hoe onderzoek je populaties die niet of nauwelijks goed zijn te bereiken via regulier survey onderzoek? Vaak hebben deze verborgen populaties wel de aandacht van beleidsmakers. Welke mogelijkheden bestaan er om toch iets te kunnen zeggen over de samenstelling en omvang van deze populaties? Of over wat er speelt onder zulke populaties?
Vier sprekers uit verschillende disciplines vertellen over hun onderzoek naar verborgen populaties en bespreken daarbij hun gehanteerde methoden.
PROGRAMMA
Dagvoorzitter:
Prof. dr. Dimitri Mortelmans is als hoofddocent verbonden aan het Departement Sociologie, Universiteit Antwerpen en projectleider bij het Centrum voor Longitudinaal en Levensloop Onderzoek.
Methodologische aspecten in onderzoek naar transgenders
Joz Motmans - Steunpunt Gelijkekansenbeleid (Consortium U.Antwerpen – U.Hasselt)
Sinds enkele jaren groeit vanuit beleidsmatige en sociaalwetenschappelijke hoek de interesse naar de transgenderthematiek. De veelal verborgen populatie van transgenders (zijnde travesties, transgenderisten, transseksuelen en andere gendervariante personen) vraagt om een ethische doordachte methodologische aanpak. Als groep zijn transgenders niet te registreren, zeer divers en flou. Een definitiebepaling behoort dan ook tot één van de cruciale stappen in het onderzoeksproces en bepaalt mede de gekozen route voor respondentenwerving, de keuze voor een kwalitatieve en/of kwantitatieve aanpak en de mogelijke analysemethoden. De betrokkenheid van de transgendergemeenschap in het opstellen van de vragenlijst en de verspreiding ervan, blijkt cruciaal voor het welslagen van het onderzoek. We bespreken aan de hand van concrete voorbeelden uit het Rijksregister, medische studies en sociaalwetenschappelijk onderzoek enkele voor- en nadelen van een zeer brede of enge interpretatie van de doelgroep.
Contact: joz.motmans@ua.ac.be
Dr. Joz Motmans is sinds 2002 verbonden als onderzoeker aan het Steunpunt Gelijkekansenbeleid (Universiteit Antwerpen – Universiteit Hasselt). Hij voerde kwalitatief en kwantitatief onderzoek uit over onder meer de transgenderbeweging, de sociale en juridische situatie van transgenders in België, en het effect van een genderroltransitie op de levenskwaliteit bij Vlaamse transgenders.
In de kast? Uit de kast? Het gebruik van een sociale marketing campagne en een online survey voor onderzoek naar Vlaamse holebi's.
Dagmar Versmissen - Steunpunt Gelijkekansenbeleid (Consortium U.Antwerpen – U.Hasselt)
Het is helaas praktisch niet haalbaar om een representatieve steekproef te trekken van de Vlaamse holebi’s aangezien het hier om een (deels) verborgen populatie gaat. Voor de Zzzip² studie werd daarom, net zoals in het verleden voor eerdere Zzzip studies, een rechtstreekse oproep gelanceerd bij onze doelgroep. Er waren hierbij twee aandachtspunten. Allereerst werd er getracht een zo divers mogelijke holebi groep te verzamelen en daarnaast werd er ook een oproep gedaan bij iedereen die zich niet (helemaal) holebi voelt om toch deel te nemen. Op deze manier werd een controle groep van hetero’s verzameld en zouden personen die zich niet 100% hetero, maar ook niet 100% holebi voelen zich toch aangesproken voelen om deel te nemen. De dataverzameling, die werd uitgevoerd via een on-line survey, werd voorafgegaan door een grootschalige sociale marketing campagne die zich vooral richtte op holebi specifieke evenementen en locaties, maar eveneens op algemene varianten.
Contact: dagmar.versmissen@ua.ac.be
Dr. Dagmar Versmissen is psycholoog en behaalde haar doctoraat aan de Universiteit Maastricht. Sinds 2010 werkt zij voor het Steunpunt Gelijkekansenbeleid aan de Universiteit Antwerpen. Daar voerde ze de Zzzip2 studie uit, een grootschalig onderzoek naar de levenskwaliteit van holebi's in Vlaanderen.
Daklozen en mensen zonder wettige verblijfsvergunning in de EU-SILC enquêtes
Ides Nicaise – HIVA, K.U.Leuven
De EU-SILC enquête (European Statistics on Income and Living Conditions), op EU-niveau opgestart in 2003, maakt het in principe mogelijk te beschikken over vergelijkbare, transversale en longitudinale gegevens om sociale uitsluiting en armoede te meten en de genomen maatregelen om armoede te bestrijden te evalueren op hun efficiëntie.
Een belangrijk probleem bij het aanwenden van de EU-SILC enquête voor het meten van armoede is dat een aantal groepen ondervertegenwoordigd of helemaal niet opgenomen zijn. Dit is onder meer het geval voor mensen die illegaal in het land verblijven, of dak- en thuislozen. Het hoofdopzet van het SILC-CUT onderzoek (binnen het Agora-programma van BELSPO) is een aanvulling te ontwerpen voor de EU-SILC enquête en op die manier informatie te vergaren over de groepen die tot nog toe niet vertegenwoordigd zijn in EU-SILC. De werkwijze en eerste resultaten zullen toegelicht worden.
Contact: ides.nicaise@hiva.kuleuven.be
Ides Nicaise is onderzoeksleider bij het HIVA (Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving) en hoofddocent onderwijs en samenleving bij het Departement Pedagogische Wetenschappen van de K.U.Leuven. Zijn onderzoeksdomeinen zijn: armoede, onderwijs en sociaal beleid. Hij is tevens voorzitter van het Belgische Steunpunt Armoedebestrijding.
Twee varianten van de vangst-hervangst methode: enkele nieuwe resultaten
Peter van der Heijden en Maarten Cruyff - Univeristeit Utrecht
We bespreken hier twee varianten van de vangst-hervangst methode. Deze methode is oorspronkelijk voorgesteld om de omvang van een verborgen populatie te maken. Recente ontwikkelingen maken het ook mogelijk om de verborgen populatie te beschrijven in termen van een aantal covariaten.
Maarten Cruyff behandelt de variant van de vangst-hervangstmethode waarbij er sprake is van een enkelvoudige registratie. In deze registratie treft men een lijst aan van personen die 1, 2, 3,… zijn waargenomen. Men kan denken aan een politieregistratie van mensen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld; in een periode van een jaar kan iemand dan meer dan eens voorkomen. De registratie geeft slechts een beeld van het geregistreerde deel van de populatie, maar we zijn ook geïnteresseerd in het deel van de populatie dat niet in de registratie voorkomt (dus slachtoffers die geen politiecontact hebben gehad in dat jaar). Wij hebben regressiemodellen ontwikkeld, gebaseerd op zgn. afgeknotte Poissonverdelingen voor de geobserveerde tellingen, die het mogelijk te maken om de grootte en de compositie van het niet-geobserveerde deel van de populatie te schatten. Deze modellen zijn, naast op het terrein van huiselijk geweld, ook door ons toegepast op terreinen als niet-geregistreerde buitenlanders (illegalen), druggebruik, vuurwapenbezit en rijden onder invloed.
Peter van der Heijden behandelt de variant van de vangst-hervangstmethode waarbij er sprake is van een aantal gekoppelde registraties die betrekking hebben op dezelfde populatie. Als voorbeeld, bij twee registraties A en B heeft men dan een uitsplitsing in mensen die alleen in A zitten, mensen die alleen in B zitten en mensen die zowel in A als in B zitten. Om de omvang te schatten van de totale populatie kan dan met behulp van een loglineair modellen het aantal personen geschat te worden dat noch in A, noch in B zit. De compositie van de populatie kan worden bestudeerd door in deze modellen covariaten mee te nemen. Vroeger was het nodig dat covariaten werden meegenomen die in beide registraties aanwezig waren, maar dit is recentelijk uitgebreid naar covariaten die slechts in een van de twee registraties aanwezig zijn. Dit aantal covariaten kan best groot zijn. Je kunt laten zien dat meenemen van covariaten soms wel leidt tot verandering van de populatieschatting en soms niet. We noemen dergelijke covariaten dan actief of passief. Deze modellen hebben wij recentelijk toegepast in de schatting van het aantal daklozen in Nederland, in de voorbereiding van de Nederlandse virtuele volkstelling (samen met het CBS) om het niet-geregistreerde deel van de populatie te schatten en in de schatting van de omvang van de in Nederland aanwezige populatie uit Midden- en Oost-Europa.
Contact: p.g.m.vanderheijden@uu.nl en m.cruyff@uu.nl
Prof. dr. Peter van der Heijden en Maarten Cruyff zijn werkzaam bij de afdeling Methoden en Technieken uit de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Zij doen onder andere onderzoek naar methoden om de omvang van een populatie te schatten.
NPSO (wensen: activiteiten en onderwerpen)
Vera Toepeoel - NPSO / Universiteit van Tilburg
De huidige werkzaamheden van het NPSO worden kort besproken en aan het publiek wordt gevraagd welke activiteiten zij graag door het NPSO uitgevoerd zouden zien worden.
Contact: contact@npso.net
Vera Toepoel is voorzitter van de kerngreop van het NPSO. Ze is Universitair Docent aan de Universiteit van Tilburg. Ze promoveerde in de survey methodologie, in het bijzonder web vragenlijsten. Momenteel heeft zij een onderzoeksbeurs van NWO en houdt zij zich bezig met panelonderzoek.